Tegenwoordig is het lijden iets wat hoe dan ook voorkomen moet worden. Hierdoor zijn mensen niet alleen ongelukkig, maar schamen ze zich ook voor hun lijden. Echter, lijden kun je trots op zijn. Het biedt kansen.
Overigens is onnodig lijden niet iets om trots op te zijn of iets om over op te scheppen. Dit is een vorm van machoïsme. Als we lijden kunnen wegnemen, dan moeten we dit doen.
Als het lijden niet kan worden veranderd, dan kunnen we onszelf veranderen.
Tragisch optimisme en lijden
Waarom kun je trots zijn op lijden? Viktor Frankl beschrijft het in zijn boek Man’s Search for Meaning. Frankl heeft Auschwitz overleeft en daarna dit boek opnieuw geschreven, nadat het eerdere manuscript werd vernietigd in het concentratiekamp.
Volgens hem is leven van mensen een tragisch optimisme. In het wonderlijke leven zijn ook pijn, schuld en de dood. Hoe kan iemand met zijn volle verstand optimistisch blijven ondanks deze tragische aspecten van het leven?
Pijn, schuld en de dood bieden kansen.
Pijn kun je omzetten in een menselijke prestatie door het waardig te doorstaan, bijvoorbeeld met vriendelijkheid en compassie.
Schuld kan een aanleiding zijn om jezelf te verbeteren.
De dood (of de vergankelijkheid van het leven) kan je er toe zetten om verantwoordelijkheid te nemen en dit om te zetten in actie, want het leven kan elke dag voorbij zijn.
We moeten nooit vergeten dat we zelfs een zinvol leven kunnen leiden als we geconfronteerd worden met een hopeloze situatie, een onveranderlijk lot. In zo’n moment kunnen we het unieke menselijke potentieel op zijn best aanschouwen, namelijk het omzetten van een persoonlijke tragedie in een triomf, het veranderen van een netelige situatie in een uitzonderlijke menselijke prestatie. Als we niet langer een situatie kunnen veranderen, zoals bij terminale kanker, worden we uitgedaagd onszelf te veranderen.Viktor Frankl
Betekenis geven aan het leven
Het is bijzonder hoe Viktor Frankl schrijft hoe gevangenen in Auschwitz die opgaven meestal als eersten overleden. Niet door een tekort aan voedsel of medicijnen, maar een tekort aan hoop, het gebrek aan een zinvol bestaan.
Frankl bleef in leven door de gedachten aan het terugzien van zijn vrouw en dat hij kon delen met anderen wat hij in Auschwitz had ontdekt op het gebied van psychologie.
In de woorden van Nietzsche: “Wie een waarom heeft waarvoor hij kan leven, kan bijna elk hoe verdragen.”
Hoe kunnen we betekenis geven aan het leven? Er zijn drie mogelijkheden.
De prestatie van een bijzondere creatie of het uitvoeren een goede daad.
Een ervaring (bijvoorbeeld prachtige natuur of cultuur) of een ontmoeting.
En als laatste het waardig doorstaan van onvermijdbaar lijden. Niet een slachtoffer worden van het lijden, maar mentale en spirituele vrijheid behouden.
Er waren goede mensen in een concentratiekamp die veranderden in monsters. Ook waren er mensen die hun kleine beetje voedsel deelden met andere gevangenen. Als je als een waardig mens blijft handelen, kun je daar trots op zijn.
Wat kunnen we leren van judo?
Jigorō Kanō schreef: “Judo leert ons zoeken naar de best mogelijke manier van handelen, ongeacht de individuele omstandigheden, en helpt ons begrijpen dat bezorgdheid een verspilling van energie is.”
Daarom is het begerenswaardig dat we ook tijdens het lijden onszelf niet verliezen in bezorgdheid en egoïsme, maar waardig leven. We bewaren onze zelfbeheersing en handelen zoals de situatie op dat moment van ons verlangt volgens de principes maximaal resultaat met minimale inspanning en wederzijdse voorspoed voor zichzelf en anderen.
